Nhiều vết gợn trong một bức tranh hoành tráng
Cập nhật cách đây 2 giờ 2 phút
Cảnh trong vở Bản hùng ca linh thiêng (ảnh: Nguyễn Đình Toán)
"Thuyền xuôi Thạch Hãn xin chèo nhẹ/Đáy sông còn đó bạn tôi nằm". Có phải vì tác giả kịch bản (Xuân Đức - Cao Hạnh) là người sinh ra ở Quảng Trị, từng sống chết với mảnh đất này mà câu thơ ấy cứ đau đáu suốt vở kịch?

Nếu không, thì làm sao vở kịch lại bắt đầu bằng một sự việc không thể giải thích được: hai bức tranh vẽ ngay tại Thành cổ của hai bố con, hai họa sĩ một già một trẻ, lại giống hệt nhau từ nét vẽ cho đến màu sắc, hình khối ? "Đêm nào, con cũng bị ám ảnh bởi những con người này, những cảnh tượng này". Cô gái trẻ nói vậy. Và, một cựu phóng viên chiến tranh người Mỹ, chứng kiến câu chuyện đượm màu sắc tâm linh ấy đã thốt lên: "Đất nước này thật kỳ lạ !".

Ông sẽ hiểu nếu có mặt tại Quảng Trị trong 81 ngày đêm khói lửa. Ở phía bên này, hàng ngàn con người đã quên mình ngã xuống để giữ gìn từng tấc đất Thành cổ. Trong vô số những câu chuyện được viết nên bằng máu, có chiếc khăn tay cô gái Quảng Trị thêu tặng anh chiến sĩ Hải Phòng, có lá thư ấm hơi người bạn gái, có những kỷ vật và những lời dặn dò gửi lại, có anh tiểu đội trưởng trinh sát Nhắng lúc nào cũng bắng nha bắng nhắng, nhưng đã lao lên che đạn cho đứa con của một người lính ngụy; và có cô thanh niên xung phong tên Yến, dám xông pha, dám yêu...

Còn phía bên kia, để cắm cho được một lá cờ ba sọc trên Thành cổ, cả ngàn sinh mạng đã bị hủy diệt. Giữa hai bờ chiến tuyến, cái gia đình 3 người của anh lính ngụy tên Thống như con thuyền bập bềnh trôi trong lửa đạn. Lá cờ ba sọc ấy đã không thể tung bay, vì bao nhiêu đồng bào của anh đã nằm xuống nơi Thành cổ. Vì đứa con gái nhỏ đã được bao bọc trong vòng tay của những người Việt cộng. Để rồi sau này, nó chính là cô họa sĩ trẻ đã vẽ bức tranh giống hệt với cha nuôi của mình tại Thành cổ.  

Sau Thông điệp từ Điện Biên, một lần nữa, trong vai Thống, Phạm Cường lại "được" hóa thân vào một nhân vật đứng bên kia chiến tuyến. Rất tiếc, kịch bản thiếu chi tiết để người xem cảm nhận đầy đặn hơn về nhân vật. Không hợp lý lắm khi bản thân anh ta đã chua chát nhận ra, cuộc chiến này là vô nghĩa, mình và tất cả đồng đội chỉ là những "con tốt thí" ở bàn cờ Quảng Trị, nhưng vẫn cố sống cố chết cắm bằng được lá cờ trên Thành cổ. Cái lý do bảo vệ tính mạng vợ con cũng không đủ thuyết phục khi mà ai cũng thấy, những người "phía bên kia" ra vào nhà anh dễ như không, hoàn toàn thiện chí và bất cứ lúc nào cũng sẵn sàng dang tay đón gia đình anh trở lại. Góp phần làm giảm ý nghĩa lớn lao của vở kịch, khá đông diễn viên trong vai bộ đội, thanh niên xung phong người Quảng Trị hẳn hoi nhưng lại vô tư nói giọng Bắc, trừ Ngọc Dung đã để lại tình cảm sâu sắc cho người xem khi thể hiện thật ngọt vai Cầm - đội trưởng du kích Thành cổ, với giọng Quảng Trị đặc sệt, cử chỉ băm bổ và khẩu hiệu "Ra trận là vô tư, giận hờn yêu đương gác hết".

Sử dụng một thủ pháp dàn dựng mới lạ, một tiết tấu khi khoan nhặt, lúc ào ạt, đạo diễn Doãn Hoàng Giang đã có nhiều sáng tạo với Bản hùng ca linh thiêng, đặc biệt trong việc khắc họa những trận đánh giáp lá cà hệt như những thước phim chậm. Nhưng, anh lại khá dễ dãi với những hạt sạn. Những câu dặn dò nặng tính giáo huấn ngay khi Nhắng đang trút những hơi thở cuối cùng. Một lời khen tỉnh khô "Đẹp lắm" khi Yến ngắm bức tranh được vẽ với biết bao ám ảnh về mảnh đất mà cô và đồng đội từng hy sinh xương máu. Sự bình thản đến khó tin của người đàn bà điên đã bị chiến tranh cướp mất đứa con khi giáp mặt một phóng viên Mỹ. Và kể cả cuộc hội ngộ ngẫu nhiên của những người từng đứng ở hai bờ chiến tuyến: vợ chồng anh lính ngụy, vợ chồng người cộng sản và đứa con gái đã lớn lên trong vòng tay của những người ở phía bên kia chiến tuyến. Đó là những vết gợn không đáng có ở một tác phẩm được đầu tư nhiều tâm huyết như Bản hùng ca linh thiêng.

Vở diễn đang được diễn tại rạp Hồng Hà và Nhà hát lớn Hà Nội

Hương Lan